تنظیم حرارت بدن طیور

نکات فوق العاده مهم درباره تنظیم حرارت بدن طیور

طیور همانند همه موجودات خونگرم می توانند دمای بدنشان را در محدوده ای معین حفظ نمایند. مکانیسم تطابق دهی فقط هنگامی موثر است که درجه حرارت محیط در محدوده معینی باشد، چون طیور قادر به تنظیم دمای بدن با درجه حرارت های محیطی فوق العاده غیرطبیعی نیستند. بنابراین ریختن جوجه ها در سالن هایی که درجه حرارت مناسب دارند از اهمیت زیادی برخوردار است، چون به این ترتیب آنها قادر خواهند بود که تعادل حرارتی بدنشان را حفظ نمایند.

 چگونگی از دست رفتن حرارت بدن:

 

 عوامل زیادی در افزایش جزئی دمای بدن موثر می باشند و در صورت عدم امکان دفع حرارت اضافی از بدن، دمای بدن بیشتر خواهد شد. طیور به دلیل فعالیت ماهیچه ای و متابولیکی به طور دائم تولید حرارت می کنند و حرارت تولید شده باید با مقدار حرارت دفع شده از بدن مساوی باشد، در غیر این صورت دمای بدن بالا می رود. در قسمت پایین روش های متعدد دفع حرارت از بدن توضیح داده میشوند:

 تشعشع:

 وقتی درجه حرارت سطح بدن پرنده بالاتر از هوای مجاور باشد، دمای بدن از طریق تشعشع کاهش می یابد و در صورتی که درجه حرارت محیط کاهش یابد و به حد دمای بدن پرنده برسد از دست رفتن حرارت توسط مکانیسم تشعشع متوقف خواهد شد.

 انتقال:

 وقتی سطح بدن پرنده در تماس با عوامل محیطی از قبیل هوا یا مواد جامد قرار گیرد، دمای بدن از طریق انتقال دفع می شود، همانند وقتی که پرنده در بستر خنک می نشیند. عموما دفع حرارت بدن پرنده از طریق انتقال خیلی کم است، چون هوا چه با رطوبت زیاد و یا کم انتقال دهنده حرارتی ضعیفی است.

 انتشار:

 وقتی هوای خنک در تماس با سطح بدن پرنده قرار گیرد گرم می شود. هوای گرم منبسط شده و به خاطر صعود هوای گرم، گرما منتشر می شود. به طور مثال، زمانی که از پنکه استفاده می شود سرعت حرکت هوا در سطح بدن پرنده زیاد شده ودر نتیجه میزان دفع حرارت از طریق انتشار افزایش می یابد. در اکثر پستانداران چنین دفع حرارتی تواُم با قطرات آب می باشد، زیرا غده های عرق به طور دائم رطوبت ترشح میکنند که در اثر تبخیر باعث خنکی بیشتر بدن می شود. ولی طیور دارای غدد عرق نبوده و رطوبت پوست نمی تواند در خشک شدن بدن نقش داشته باشد.

  هنگامی که درجه حرارت محیط افزایش یابد دفع حرارت از طریق تماس کاهش یافته و در صورتی که درجه حرارت محیط در حد دمای بدن پرنده برسد، دفع حرارت از این راه ناچیز خواهد بود. در هوای ساکن دفع حرارتی وجود ندارد. فقط 10 تا 25 درصد از کل دفع حرارت از سطح بدن از طریق تماس است و افزایش سرعت هوا در سطح بدن باعث افزایش دفع حرارتی تماس یا انتقال عمل نخواهند کرد.

 تبخیر آب:

 در اکثر پستانداران دفع رطوبت توسط غده های عرق صورت می گیرد. در طیور به علت نداشتن غدد عرق این عمل از طریق تبخیر رطوبت دستگاه تنفس انجام می شود و زمانی که درجه حرارت محیط بالاست روش اصلی دفع حرارت از بدن پرنده از طریق تبخیر است.

 دفع مدفوع:

 مقدار کمی از دمای بدن از طریق مدفوع دفع می گردد.

تولید تخم مرغ:

 با خروج تخم مرغ از بدن طیور نیز مقداری از حرارت بدن دفع می شود، ولی مقدار آن ناچیز است.

 دمای کشنده:

وقتی تولید حرارت در بدن طیور پیش از دفع آن به روش های متعدد مذکور باشد، دمای بدن بالا می رود و زمانی که نقطه معینی برسد پرنده در اثر گرمازدگی می میرد. این حرارت به دمای کشنده پرنده موسوم است و حدود 47 درجه سانتی گراد می باشد، ولی این رقم مطلق نیست.

 مکانیسم تنظیم حرارت بدن:

در درجه حرارت حدود 21، 75درصد از کل حرارت تولید شده در بدن طیور توسط روش های تشعشع، انتقال و انتشار دفع می شود، ولی این نسبت تحت تاثیر درجه حرارت محیط قرار دارد. زمانی که هوا خنک است این سیستم ها به خوبی عمل می کنند، اما وقتی حرارت محیط به اندازه دمای بدن یا نزدیک به آن است این سیستم ها یا اصلا عمل نمی کنند و یا عملشان جزئی است.

 توانایی طیور در دفع حرارت بیشتر تحت تاثیر دمای سطح پوست قرار دارد تا دمای داخلی بدن. وقتی حرارت محیط کاهش می یابد مویرگ های پوست منقبض شده، جریان خون نیز در آنها کاهش یافته و در نتیجه دفع حرارت از بدن کاهش می یابد. در حالی که اگر حرارت محیط افزایش یابد مویرگ های پوست منبسط شده، جریان خون نیز در آنها افزوده شده و در نتیجه دفع حرارت از بدن کاهش می یابد.

 در درجه حرارت محیطی بالا نفس نفس زدن ضروری است:

 وقتی مکانیسم های تشعشع، انتقال و انتشار قادر به دفع تمام حرارت تولیدی نیستند، مکانیسم دیگر به نام نفس نفس زدن عمل می کند که طی آن هوای بیشتری در تماس با دستگاه تنفسی قرار می گیرد. به این ترتیب دمای بدن به خاطر ورود هوا خارج می شود و همچنین به دلیل این که هوای بیرون دارای رطوبت کمتری است، رطوبت سطح مخاط دستگاه تنفس تبخیر شده و باعث خنک شدن پرنده می گردد.

  این مکانیسم به نام دفع حرارت غیرمحسوس نیز نامیده می شود. در شرایطی که رطوبت هوا در حد متوسطی است، اگر حرارت محیط به 4/29 درجه سانتی گراد برسد پرنده شروع به نفس نفس زدن می کند. در صورتی که گرمای هوا از این حد هم بیشتر شود تعداد تنفس نیز افزایش یافته (نفس نفس زدن)، در نتیجه مقدار بیشتری از حرارت بدن دفع می شود.

 نفس نفس زدن و از دست دادن آب بدن:

 افزایش تعداد نفس با افزایش از دست رفتن رطوبت از بدن همراه است. پرنده به خاطر جبران این کمبود آب ناچار است که آب بیشتری بنوشد و سرانجام پرنده بیش از آن مقداری که بتواند تبخیر کند آب می نوشد و آب اضافی توسط مدفوع دفع می گردد. میزان رطوبت هوای محیط (رطوبت نسبی) نیز بر میزان نفس نفس زدن تاثیر دارد، هرچه رطوبت نسبی بالا باشد تنفس سریع تر خواهد شد.

 بالا بودن درجه حرارت و رطوبت نسبی به طور همزمان:

 طیور بدون در نظر گرفتن سنشان نمی توانند افزایش توأم درجه حرارت و رطوبت را تحمل نمایند. وقتی رطوبت محیط بالا باشد پرنده نمی تواند همه رطوبت را از طریق ششها جذب نماید، در نتیجه باید سریع تر نفس نفس بزند. همچنین وقتی که حرارت محیط و رطوبت نسبی زیاد است پرنده قادر نخواهد بود تا با سرعت کافی نفس نفس زده و باعث دفع گرما از بدن شود. زمانی که دمای بدن از حداکثر فیزیولوژیک تجاوز کند گرمازدگی و مرگ پیش خواهد آمد.

 تولید حرارت و مصرف غذا:

 هنگامی که با افزایش درجه حرارت محیط دمای بدن افزایش یابد، مصرف غذا به منظور حفظ درجه حرارت طبیعی بدن کاهش می یابد و در نتیجه رشد و تولید تخم مرغ نیز کاهش خواهد یافت و بالعکس.

 تاثیر حرارت در فعالیت بدن:

 با تغییر حالت محیط، فعالیت پرنده نیز تغییر خواهد کرد. به طور مثال در هوای گرم برای این که پرنده حرارت کمتری تولید نماید تحرک کمتری انجام می دهد، بیشتر استراحت می کند، مصرف غذا و جفت گیری کم می شود، همچنین پرنده به جای ایستادن یا قدم زدن بیشتر می نشیند. در این شرایط مقدار زیادی از پرها می ریزد. برعکس زمانی که حرارت محیط پایین است پرنده از طریق فعالیت زیادتر، مصرف غذای بیشتر و باد کردن پرها گرمای بیشتری تولید می نماید
.