پروبیوتیک چیست ؟
پروبیوتیک در تغذیه طیور چه نقشی دارند؟
آیا پروبیوتیک ها می توانند به عنوان محرک رشد عمل کنند ؟ آیا استفاده از پروبیوتیک ها میتواند باعث کاهش مصرف آنتی بیوتیک در گله های طیور شود؟
امروزه پرورش طیور یکی از صنایع مهم اقتصادی در بسیاری از کشورها میباشد. صنعت پرورش طیور امکانات وسیعی را برای پرورش متراکم پرندگان در واحد سطح فراهم کرده است. با این وجود ، چنین تراکم بالایی منجر به بروز تنش و استرس در پرنده ها شده که تنش مزبور منجر به بروز مشکلاتی از جمله انواع بیماری ها و یا بدتر شدن شرایط زیست محیطی کشورها شده است که در نهایت می تواند منجر به ضررهای اقتصادی در جوامع مختلف شود. بنابراین افزایش بروز بیماری ها در گله های طیور باعث افزایش مصرف داروهای دامپزشکی در دهه های اخیر شذه لست.
در حال حاضر استفاده از مواد آنتی میکروبی به عنوان عامل پیشگیری از بیماری ها به شدت زیر سوال رفته است . چراکه استفاده از این مواد آنتی میکروبی میتواند منجر به پیدایش باکتری های مقاوم به انتی بیوتیک در جوامع انسانی شود. همچنین امروزه استفاده از آنتی بیونیک ها به عنوان محرک رشد نیز به شدت مورد انتقاد قرار گرفته است. بنابراین در حال حاضر پرورش دهندگان و صنایع خوراک دام و طیور به دنبال جایگزینی برای آنتی بیوتیک ها، به عنوان محرک رشد در طیور هستند
لازم به تاکید است که استفاده از باکتری های مفید یا پروبیوتیک ها در دستگاه گوارش پرندگان موضوع جدیدی نمیباشد . اما با این وجود، زمان ، مکان و چگونگی مصرف پروبویتیک ها هنوز جزو موارد چالش برانگیز می باشد.
در این میان پژوهشگران متوجه شدند که دستگاه گوارش جوجه های تازه به دنیا آمده را با می توان استفاده از محتویات دستگاه گوارش پرنده های بالغ بر علیه باکتری سالمونلا اینتریدیس مقاوم نمود. این مقاومت به دلیل پیروزی رقابت مابین باکتری های مفید دستگاه گوارش پرنده های بالغ با سالمونلا اینتریدیس ایجاد میشود. در حال حاضر تاثیر بیوتکنولوژی بر صنعت تغذیه طیور بسیار مهم می باشد. به طوری که محققین تغذیه طیور تلاش خود را برای تولید محصولات بهتر و اقتصادی تر متمرکز کرده اند. نکته مهم آن است که جیره ای که به خوبی بالانس و متعادل شده باشد، علاوه بر اینکه انرژی و مواد مغذی مورد نیاز پرنده را تامین می کند بلکه میتواند تاثیر مهمی در حفظ سلامتی دستگاه گوارش پرنده داشته باشد.
در حال حاضر متخصصان تغذیه و دامپزشکان توجه زیادی به استفاده از جیره های متعادل و استفاده از پروبیوتیک ها به عنوان محرک رشد دارند. در تعذیه جوجه های گوشتی، سویه های پروبویتیک متعلق به لاکتوباسیلوس ها، استرپتوکوکوس ها ، باسیلوس ها، بیفیدیوباکترها، انتروکوکوس ، آسپرژیلوس، کاندیدا و ساکارومایسیس می باشند که تاثیر مهمی روی بازده جوجه های گوشتی، تغییر و دستکاری جمعیت میکرو فلورای روده و باکتری های پاتوژن و بیماری زای روده دارند. همچنین پروبویتیک ها منجر به بروز تغییرات هیستولوژیکی روده شده و فاکتورهای ایمونولوژیکی و خونی پرندگان را تغییر میدهند. همچنین پژوهش هایی نیز وجود دارد که نشان میدهند که پروبیوتیک ها منجر به بهبود طعم و مزه گوشت مرغ در مصرف کننده نهایی میشوند.
واژه پروبیوتیک به چه معنایی می باشد؟
در طول سالیان گذشته واژه پروبیوتیک تعاریف متعددی را به خود اختصاص داده است. یکی از قدیمی ترین تعاریف در مورد پروبیوتیک این گونه است : پروبویتیک ماده ای است که به دنبال تحریک یک تک یاخته پروتوزوایی تولید می شود. هرچند که این تعریف نادرست بوده و مورد پذیرش قرار نگرفت. به دنبال این تعریف دانشمندان تعاریف دیگری از پروبیوتیک را ارایه کردند. به عنوان مثال پروبویتیک عبارت است از یک مکمل خوراکی که به جیره حیوانات اضافه می شود و تاثیرات سودمند خود را از طریق دستکاری میکروفورای روده انجام میدهد. اما پژوهشگری به نام کرافورد تعریف دیگری را از پروبویتیک ارایه کرد. مطابق با تعریف کرافورد، پروبیوتیک ها محیطی کشتی از یک سری از میکروارگانیسم های زنده به ویژه لاکتوباسیلوس ها می باشند که به دشتگاه گوارش پرندگان وارده شده و جمعیت باکتری های مفید و بیماری زای حیوان را تحت تاثیر قرار میدهد. سپس دانشمند دیگری بنام فولر پروبیوتیک ها را این گونه تعریف کرد :
پروبیویتک ها مکمل های زنده ای هستند که به حیره حیوانات اضافه می شوند و پروبیوتیک ها تاثیرات سودمند خود را از طریق بهبود تعادل میکروبی روده حیوانات به جای می گذارند. انجمن ملی غذای آمریکا نیز تعریف ویزه ای از پروبیوتیک ها ارایه کرده است . مطابق با این تعریف پروبویتیک ها می توانند شامل باکتری ها، قارچ ها و مخمرهای زنده باشند که به خوراک حیوان اضافه میشوند.
مطابق با تعریف سازمان بهداشت جهانی و FAO ، پروبیوتیک ها میکروارگانیسم های زنده ای هستند که وقتی به مقدار مناسب به جیره حویان اضافه می شوند ، میتوانند اثرات سودمند خود را در حیوان میزبان بر جای بگذارند.
با توجه به تعریف فوق می توان پروبیوتیک ها را در نهایت اینگونه تعریف کرد که پروبیوتیک ها موجودات میکروبی زنده و غیر سمی هستند که وقتی به دستگاه گوارش پرنده معرفی می شوند ، می توانند اثرات سودمند خود را بر جای بگذارند.
اکثریت پزوهشگران باور دارند که در دستگاه گوارش پرندگانی که تحت استرس نمی باشند ، یک تعادل ناپایداری بین باکتری های مفید و باکتری های بیماری زا در داخل دستگاه گوارش وجود دارد که این تعادل، ناپایدار و شکننده می باشد. زمانی که این تعادل وجود دارد ، بازده حیوان یا پرنده در حداکثر مقدار خود می باشد. اما در زمانی که حیوان به هر دلیلی تحت استرس و تنش قرار بگیرد در آن صورت جمعیت باکتری های مفید (بویزه لاکتوباسیل ها) تمایل به کاهش داشته و جمعیت باکتری های بیماری زا شروع به افزایش می نماید.
بنابراین در زمان استرس تعادل بین جمعیت باکتری های بیماری زا و غیر بیماری زا به نفع باکتری های خطرناک و بیماری زا به هم خورده و حیوان با علامی همچون اسهال، بیماری های تحت بالینی و کاهش شاخص های تولید همچون بدتر شدن ضریب تبدیل خوارک و بازده خوارک مواجه می شود. بنابراین در چنین شرایطی استفاده از پروبویتیک ها میتواند مفید واقع شود
