در صنعت مرغداری همانند دیگر بخش های تولیدی فاصله زیادی بین ظرفیت های بالقوه و بالفعل وجود دارد.
🔘 استفاده بهینه و کارآمد از عوامل تولید و امکانات موجود، در یک کلام مدیریت بهینه می تواند راهی برای افزایش تولید و در نتیجه افزایش رفاه جامعه باشد.
🔹واکسیناسیون
🔹مواد مغذی
🔹تامین غذا
🔹تامین آب
🔹تراکم گله
🔹بهداشت
🔹تهویه
🔹سویه
🔹حرارت
🔹نور
🐓راه های شناسایی مرغ تخم گذار 🐥
🔹تاج : تاج مرغ تخمی بزرگ، درخشنده، براق و پرخون وقرمز رنگ است و این علائم همزمان با رشد زرده است .
🔹مقعد: مقعد پهن،گشاد،مرطوب وسفید است.
🔹استخوان لگن : فاصله بین دو استخوان لگن در مرغ تخمگذار بیش از دو انگشت است و فاصله بین استخوان لگن وسینه سه انگشت است.
🔹پاها : پاها محکم ،قوی ،سالم ،بدون برآمدگی وانحراف می باشد.
🔹رنگ :شامل رنگ پوست،رنگ چشم، رنگ گوش، رنگ منقار
🔹رنگ پوست : پوست در اثر تغذیه با ذرت وسبزیجات زرد می شود ولی پس از تخمگذاری این زردی به زرده منتقل می شود،پس رنگ پوست مرغ تخمگذار سفید است.
🔹رنگ چشم : 3هفته پس از تخمگذاری رنگ زرد چشم زایل می شود و به رنگ سفید متمایل به قرمز تبدیل می شود .
🔹رنگ گوش : 4هفته پس از تخمگذاری رنگ گوش سفید می شود .
🔹رنگ منقار : 6هفته پس از تخمگذاری رنگ منقار سفید می شود که ابتدا از ته منقار شروع وبه نوک ختم می شود.
وقتی تخمگذاری قطع می شود زرد شدن مجدد اعضاء فوق به همان ترتیب که از بین رفته است شروع می شود .
با توجه به این علائم می توان مدت تخمگذاری را مشخص کرد .
جنین در زمان تشکیل تخم در بدن پرنده ماده در حال رشد است و این رشد تا پس از خروج از بدن پرنده ادامه پیدا می کند. در صورتی که پس از خروج تخم از بدن پرنده مادر، شرایط نگهداری مناسب نباشد احتمال تلف شدن جنین خیلی زیاد است.
پس از خروج تخم از بدن پرنده و سرد شدن تخم، رشد جنین متوقف شده و نطفه بصورت غیر فعال تا مدتی زنده می ماند.
اگر دمای محیط نگهداری تخم بیش از 20 درجه سانتیگراد باشد رشد جنین ادامه پیدا می کند. ولی چون تمام شرایط برای رشد جنین فراهم نیست پس از چند ساعت و گاهی چند روز جنین تلف می شود و ممکن است فقط در داخل تخم رگ های خونی که گاهی بصورت لخته شده هستند دیده شود.
دمای بیش از 40 درجه سانتیگراد حتی به مدت کوتاه سبب تغییر فیزیکی و شیمیایی در زرده و سفیده تخم شده و سبب تلف شدن جنین می شود. دمای کمتر از 10 درجه سانتیگراد نیز سبب تلفات سریع نطفه می شود.
نگهداری تخم برای مدت طولانی بهترین دماش 15-13 درجه سانتیگراد با رطوبت 55-60درصد است.
در تخم هایی که بیش از 5 روز نگهداری می شوند درصد جوجه درآوری کاهش می یابد اما این کاهش درصد جوجه درآوری در تخم هایی که بیش از 7 روز نگهداری شوند بسیار چشمگیر است و هرچه مدت نگهداری تخم بیشتر باشد درصد جوجه درآوری نیز کاهش می یابد.
در صورت نگهداری تخم در دمای اتاق یعنی 24درجه سانتیگراد، تخم حداکثر پس از 24 ساعت باید در داخل دستگاه جوجه کشی قرار گیرد.
درصورتی که قصد نگهداری تخم بیش از 7 روز را داریم باید حداقل هر 6ساعت یکبار چرخش تخم نیز انجام شود.
ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺍﺷﺘﺒﺎﻫﺎﺕ ﺭﺍﯾﺞ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪﺍﻥ ﺑﻪ ﭘﺮﻭﺭﺵ ﻣﺮﻍ ﺑﻮﻣﯽ ﺩﺭ ﺍﺑﺘﺪﺍﯼ ﮐﺎﺭ
(ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﺗﺴﺖ ﮐﺮﺩﻥ ﮐﺎﺭ ﭘﺮﻭﺭﺵ ﻣﺮﻍ ﺑﻮﻣﯽ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﻧﺪ ) ﺧﺮﯾﺪﻥ ﻣﺮﻍ
ﺗﺨﻤﮕﺬﺍﺭ ﺑﺎﻟﻎ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ .
ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﺍﺻﻄﻼﺡ ﻣﺮﻍ ﭘﺎ ﺑﻪ ﺗﺨﻢ
ﭼﻮﻥ ﻓﮑﺮ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ ﺯﻣﺎﻥ ﮐﻤﺘﺮﯼ ﺻﺮﻑ ﭘﺮﻭﺭﺵ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺯﻭﺩﺗﺮ ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ
ﻣﯿﺮﺳﻨﺪ ﻭ ﻣﯿﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﮐﺎﺭ ﭘﺮﻭﺭﺵ ﻣﺮﻍ ﺗﺨﻤﮕﺬﺍﺭ ﺑﻮﻣﯽ ﺗﺼﻤﯿﻢ
ﮔﯿﺮﯼ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﯾﺎ ﺯﻭﺩﺗﺮ ﺑﻪ ﺳﻮﺩ ﺑﺮﺳﻨﺪ .
ﺍﻣﺎ ﺁﯾﺎ ﮐﺎﺭ ﺩﺭﺳﺘﯽ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ ﻭ ﺍﺻﻼ ﺍﯾﻦ ﺗﻔﮑﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺍﺳﺖ؟
ﺟﻮﺍﺑﻤﺎﻥ ﺧﯿﺮ ﺍﺳﺖ .
ﺯﯾﺮﺍ ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻣﺮﻏﺪﺍﺭﯾﻬﺎﯼ ﺑﺰﺭﮒ ﺻﻨﻌﺘﯽ ﻣﯿﺒﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺧﺮﯾﺪ
ﻣﺮﻍ ، ﻣﺮﻍ ﺑﺎﻟﻎ ﻧﻤﯿﺨﺮﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﭘﻮﻟﺖ( ﻧﯿﻤﭽﻪ 3 ﻣﺎﻫﻪ ) ﻣﯿﺨﺮﻧﺪ .
ﺍﻣﺎ ﭼﺮﺍ؟
ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻤﯿﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﺯﻣﺎﻥ ﮐﻤﺘﺮﯼ ﺻﺮﻑ ﭘﺮﻭﺭﺵ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﺯﻭﺩﺗﺮ ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮﺳﻨﺪ؟
ﺍﻣﺎ ﻋﻠﺖ ﺍﯾﻦ ﮐﺎﺭ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﮐﺎﺭﻫﺎﯾﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ پرورش دهندگان ﺑﺮﺍﯼ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻣﺮﻍ ﺟﻬﺖﺭﺳﯿﺪﻥ ﺑﻪ ﺑﻠﻮﻍ ﻭ ﺷﺮﻭﻉ ﺗﺨﻤﮕﺬﺍﺭﯼ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﯿﺪﻫﻨﺪ .ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺟﯿﺮﻩ ﻭ
ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻧﻮﺭﯼ ﻭ .... ﮐﻪ ﻫﻤﮕﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺑﻠﻮﻍ ﻣﺮﻍ ﺑﺼﻮﺭﺕ ﺍﺳﺘﺎﻧﺪﺍﺭﺩ ﻣﯿﺸﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺗﺨﻤﮕﺬﺍﺭﯼ ﻣﺮﻍ ﺩﺭ ﺳﻨﯿﻨﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺑﺴﺰﺍﯾﯽ ﺩﺍﺭﺩ .
ﺣﺘﯽ ﺍﻓﺮﺍﺩﯾﮑﻪ ﺍﻣﮑﺎﻧﺎﺕ ﺑﯿﺸﺘﺮﯼ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺟﻮﺟﻪ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﯾﮑﺮﻭﺯﮔﯽ ﻧﮕﻬﺪﺍﺭﯼﻣﯿﮑﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺟﯿﺮﻩ ﻭ ﻭﺍﮐﺴﯿﻨﺎﺳﯿﻮﻥ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺳﻦ ﻣﺮﻍ ﺭﺍ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﮐﻨﻨﺪ زیرا اگر جوجه در سن های پایین مثلا سه ماهگی دچار بیماری خاصی شده و این بیماری را توسط دارو های قوی رد کنند در زمان بلوغ این پرنده ها دچار کاهش تولید تخم خواهند بود و مشتریان این مرغ ها ضرر زیادی را متحمل شده ولی از واقعیت امر اطلاعی نخواهند داشت.
(ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺗﺎﺯﻩ ﮐﺎﺭ ﯾﮏ ﺟﯿﺮﻩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﮐﻞ ﺳﻨﯿﻦ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﯿﺎﺭ ﺟﻮﺟﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﯿﺪﻫﻨﺪ
ﻭ ﺩﺍﻥ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺑﯿﺮﻭﻥ ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ )
ﭘﺲ ﻋﺠﻠﻪ ﺩﺭ ﺧﺮﯾﺪ ﻣﺮﻍ ﺑﺎﻟﻎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺩﺭﺳﺘﯽ ﻧﻤﯿﺮﺳﺎﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯿﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﺯﯾﺎﻥ ﺷﻤﺎ ﺩﺭ ﺧﺮﯾﺪ ﻣﺮﻍ ﺑﺪ ﺷﻮﺩ.این موضوع برای کسانی اهمیت دارد که تعداد زیادی از مرغ و خروس خریداری میکنند.و در تعداد پایین این مسایل زیاد مشکل ساز نخواهد بود.
ستر مناسب در پرورش طیور
یک بستر مناسب باید قابلیت جذب مناسبی برای رطوبت داشته باشد . و خود آن عاری از رطوبت باشد زیرا باعث رشد قارچ میشود . بستر باید به عنوان عایق در مقابل سرما و گرما بوده و نرم باشد .
جدول 1: قابلیت جذب رطوبت در موارد مورد استفاده جهت کف سالن ها ( بستر)
نوع ماده |
گرم در 100 گرم |
پوشال چوب |
190 |
پوسته برنج |
171 |
خاک اره |
102 |
طی دوران پرورش و نگهداری گله ، رطوبت مناسب برای بستر 20 الی 25 درصد میباشد . وقتی رطوبت بستر از 25 درصد تجاوز نماید ، علاوه بر افزایش احتمال شیوع کوکسیدیوز ، باکتریهایی که قابلیت تجزیه اسید اوریک را دارند فعال شده ، تخمیر مواد سریعتر صورت میگیرد و گاز آمونیاک بیشتری از بستر متصاعد میشود . تراکم بیش از حد آمونیاک در هوای سالن باعث از بین رفتن تاژک های مجازی تنفسی میگردد که این امر عوارض تنفسی را دنبال خواهد داشت . در ضمن ، گاز آمونیاک آزاد شده ph بستر را بتدریج از 2/5 به 4/8 مرساند . این تغییر درph همراه بت گرمای بستر سبب بروز سوختگی هایی در قست هایی از پا و سینه و کاهش کیفیت لاشه میشود .
از طرف دیگر خشک بودن بیش از حد بستر ( رطوبت کمتر از 20 درصد ) باعث ایجاد گردو غبار در محیط میشود که خود زمینه ساز عوارض تنفسی میباشد . در سرایط عادی طیور به طور متوسط روزانه 12 تا 16 بار مدفوع نسبتا نیمه جامدی را دفع میکنند . عمده ترین بخش مدفوع ، بقایای غیر قابل هضم غذای خورده شده میباشد ، بنابراین نوع غذای مصرفی روی ترکیبات مدفوع موثر است . از آنجایی که در طیور ، مدفوع و ادرار در کلواک با یکدیگر مخلوط و سپس دفع میشوند، مواد موجود دز ادرار نیز روی ترکیبات مواد دفعی اثر میگذارد .ادرار حاوی مواد مانند کلرید سدیم و اسید اوریک است که مقادیر آنها در ادرار توسط کلیه ها تنظیم میشود . مقادیز بالای چربی در خوراک سبب چسبنده تر شدن مدفوع و چسبیدن آن به اطراف مقعد و کف پای پرنده و همچنین تشکیل لایه فشردهای روی بستر میشود .
املاح و مواد معدنی
به غیر از مسمومیت های غذایی که میتواند باعث بروز اسهال در گله شوند ، مهمترین عامل تغذیه ای که ممکن است میزان رطوبت مدفوع و متعاقب آن وضعیت بستر را تحت تاثیر قرار دهد ، میزان املاح موجود در خوراک ، به ویژه مقادیر سدیم ، کلر و پتاسیم آن است . اگر مقادیر سدیم بیشتر از 15/ تا 2/ درصد ، پتاسیم بیشتر از 8/ درصد و کلر بیشتر از 12/ تا 15/ درصد باشد ، مقدار آب مصرفی افزایش یافته ، در نتیجه بستر مرطوب تر خواهد شد . با توجه به تاثیر املاح بر میزان آب مصرفی ، در زمانی که گله تحت تنش ( استرس ) گرمایی باشد میتوان با اضافه کردن این مواد به خوراک ، طیور را مجبور به مصرف آب بیشتری کرد تا به طور غیر مستقیم اثرات تنش گرمایی کاهش یابد .
تاثیر میزان نمک بر رطوبت بستر در جوجه گوشتی
|
آبخوری قطره ای |
آبخوری آویز |
||
مقدار نمک خوراک درصد |
21 روزگی |
49روزگی |
21 روزگی |
49 روزگی |
25 درصد |
16 |
18 |
17 |
21 |
50 درصد |
17 |
20 |
21 |
33 |
70درصد |
22 |
23 |
28 |
49 |
پروتئین خوراک
عامل دیگر پروتئین خوراک میباشد که کنجاله سویا یکی از مناع تامین پروتئین میباشد .سویا نیز میتواند بستر را با مقدار زیاد پتاسیم خود تحت تاثیر قرار دهد . اگر سویا بیش از 20 درصد در جیره به کار برود باعث دفع آب از مدفوع میشود . پودر گوشت و استخوان نیز به دلیل داشتن چربی بستر را تحت تاثیر میگذارد و نباید در جیره از 5 درصد تجاوز کند .در پودر ماهی نیز به دلیل وجود آمین های بیوژنیک موجب افزایش رطوبت میشود که با اضافه کردن کربنات سدیم در هر لیتر آب این مشکل برطرف میشود .
بستر در مرغ تخمگذار
کاهش رطوبت بستر در اثر کاهش بیش از حد مصرف آب میتواند اثر بر عملکرد گله داشته باشد . در گله های تخمگذار با تولید بالا حدود 25 درصد در مدفوع طبیعی میباشد . در چنین حالتی کاهش رطوبت مدفوع از طریق کاهش مصرف آب ، کاهش مصرف خوراک و تولید تخم مرغ را به ویژه در شرایط آب و هوایی گرم دنبال خواهد داشت . دلیل این امر نیاز بیشتر مرغ های تخمگذار در زمان تشکیل تخم مرغ به آب میباشد و همین مساله باعث بروز مشکلات عمده در رابطه با رطوبت بستر در مرغ های در حال تولید میباشد . هر چند خوراک با کلسیم بالا ( 5/3 تا 4 درصد ) قبل از شروع تولید به میزان 4 هفته ممکن است برای ذخیره شدن کلسیم در استخوان مفید باشد اما باعث دفع آب به میزان زیادی میگردد به نظر میرسد اثر کلسیم بالا در جیره پیش تخم گذاری طولانی مدت میباشد ، به طوری که دوره تولید نیز باعث دفع آب و در نتیجه ، افزایش رطوبت بستر میگردد .
زمان ظهور و اهلی شدن بلدرچین در اجتماع بشری را می توان به هزاران سال پیش در مصر باستان رجعت
داد. در آن زمان این پرنده وجه ملی داشته و همکنون نقوش آن بر روی دیوارهای اهرام ثلاثه یا سنگ نوشته
های هیروگلیف به صورت حکاکی شده مشهود است.
همچنین نقوشی از این پرنده بر روی آثار سفالی ۱۶۰۰ سال ق.م در چین بجای مانده است. امروزه
بلدرچین کوتورنیکس یا فرعون در تمام نقاط جهان آشنای اذهان بوده و بهره گیری از فوائد آن را می توان به
سالها پیش رقم زد. نظر به دستاوردهای حاصله من باب این معقوله و علوم و فنون مرتبط با آن، پرورش این
پرنده با سهولت هر چه بیشتر میسر گردیده است . به طوری که با صنعتی شدن پرورش آن سالانه شمار
زیادی تخم و مقادیری انبوه از گوشت بلدرچین در سراسر جهان به منظور غنی سازی هر چه بیشتر سبد
تغذیه، عرضه می گردد.
از مزایای بارز این پرنده، بلوغ زودرس و سرعت چشم گیر فرایند تکثیر می باشد. بلدرچین های ماده (مولد)
تقریبا در ۲ ماهگی یا زمانی کمتر از آن ( بسته به نوع تغذیه و شرایط نگهداری) به بلوغ رسیده و
شروع به تخمگذاری می نمایند. با تجربه یک دوره تخمگذاری، مولد ها به طور روزانه به مدت زمان تقریبی
۱۸ تا ۲۴ ماه تحت فرایند تخمگذاری قرار خواهند گرفت. همچنین یک مولد با مصرف تقریبا ۴۰۰ گرم خوراک،
تعداد ۱۴ تا ۱۶ عدد تخم را تولید می نماید. بخش اعظمی از جیره غذایی ماده ها را پروتئین و کلسیم
تشکیل می دهد .
پرورش بلدرچین بدلیل کوچک بودن جثه پرنده و امکان پرورش چند صد قطعه آن در یک فضای کوچک و
سرمایه‌گذاری اندک جهت تامین وسایل و تجهیزات پرورش از جایگاه بالقوه‌ای برخوردار میباشد.
نظر به اینکه مدت پرورش بلدرچین تا زمان کشتار 6 هفته بطول می‌انجامد لذا مقدار مصرف دان در این مدت
نیز به تناسب کم خواهد بود. بهمین جهت بحران های اقتصادی در پرورش بلدرچین تاثیر چندانی نخواهند
داشت. علاوه بر این پرورش تجاری بلدرچین در شرایط روستایی از جایگاه ممتازی برخوردار میباشد. ولی
به دلیل آزاد پرواز بودن این پرندگان نگهداری آنها در اماکن سربسته مناسب و بهتر میباشد.
گوشت بلدرچین بعلت پائین بودن چربی و کلسترول آن در مقایسه با سایرمنابع پروتئین حیوانی از ویژگی
و جایگاه خوبی برخوردار میباشد.
محصولات:
بلدرچین سالانه در حدود 300- 250 عدد تخم میگذارد. وزن هر یک از تخمهای بلدرچین مابین 9 الی
12 گرم میباشد. شکل تخم کروی رنگ پوسته آن از قهوه‌ای سیر تا آبی و سفید متغیر بوده و دارای
رنگدانه‌های سیاه و آبی است. تخم بلدرچین در مقایسه با تخم‌مرغ از نظر آهن و فسفر غنی و دارای طعم
شبیه تخم‌مرغ میباشد و بصورت آب پز، سرخ کرده سرو میشود. سن کشتار 6 - 5 هفتگی، وزن زنده
150 - 120 گرم و وزن لاشه 115- 105 گرم میباشد که در صورت اصلاح نژاد، تولید گوشت این حیوان
میتواند افزایش یابد. گوشت بلدرچین نرم، تیره و لذیذ بوده و همانند گوشت مرغ بدلخواه شخص در پخت
غداهای مختلف استفاده میشود. قبل از بسته بندی، عضلات سینه استخوان گیری میشود. ولی ران
همانطور با استخوان بسته بندی و در مراکز عرضه به فروش میرسد . گوشت بلدرچین سرشار از ویتامین
های B1-B2-B6 ، مواد معدنی، اسیدهای چرب و اسیدپانتوتنیک میباشد.
پرورش بلدرچین:
افرادی که علاقمند به پرورش بلدرچین جهت نولید گوشت باشند باید جوجه‌‌های آن را خودشان تولید و تکثیر
نمایند. زیرا محلی در ارتباط با تولید انبوه جوجه بلدرچین و یا کارخانه جوجه‌کشی ویژه بلدرچین فعلا وجود
ندارد. جهت ایجاد تاسیسات مربوط به پرورش بلدرچین نیز محلی را که دارای آب، برق و راه مناسب است
انتخاب کنند. همچنین دارای امکانات لازم نسبت به حمل محصولات تولیدی به بازار باشند و از طرفی به
دلیل ایجاد بوی نامطبوع در محلی خارج و دور از محل سکونت پرورش داده شود. به همین دلیل نیاز به ایجاد
سالن‌های جداگانه جهت پرورش مولدین و جوجه‌ها میباشد.
سمت و سوی سالن‌ها از نظر آفتابگیر بودن مهم و با اهمیت میباشد مثلا در مناطق گرمسیر قسمت
طولی سالن‌ها باید در جهت شرق و غرب ساخته شود. اگر سایبان ساختمان هم مقداری طولانی
در نظر گرفته شود از افزایش دمای داخل سالن در فصل تابستان کاسته خواهد شد زیرا در این فصل
خورشید مدار عمودی را طی می‌کند. اما در مناطق سردسیر طول سالن در جهت شمال و جنوب ساخته
میشود با این کار سالن‌ها در فصل زمستان آفتاب گیر خواهند بود.
مکانهای بادگیر، ارتفاعات و کنار دریا محلی مناسب برای پرورش بلدرچین محسوب نمی گردد. داخل
سالن پرورش بر اساس برنامه و نحوه پرورش (داخل قفس و یا کف سالن )، ظرفیت جوجه‌ریزی در نظر
گرفته شده و سرمایه موجود پرورش دهنده و. .. آماده سازی میگردد.
اگر پرورش در کف سالن مد نظر باشد از بستر استفاده میشود در این سیستم ارتفاع بستر در فصل
تابستان 5 -3 سانتیمتر و در فصل زمستان 8 - ۵ سانتیمتر در نظر گرفته میشود و با کاه، تراشه نجاری،
پوسته برنج و یا خاک اره می‌پوشانند.
درجه حرارت مطلوب در پرورش بلدرچین بالغ مابین 27 - 21 درجه سانتی گراد میباشد. سیستم نگهداری
در قفس نیز متداول میباشد که کف قفس را میتوان در اندازهای مختلف
( 25* 15، 20 * 15، 15 * 15 ) انتخاب کرد اما ارتفاع باید بین 17 - 15 سانتی متر باشد. در
قفس‌هایی با ابعاد ذکر شده میتوان 4 - 2 بلدرچین نگهداری کرد. در ابعاد کوچک یک نر و یک ماده،
اما در ابعاد بزرگ بازاء 3 -2 بلدرچین ماده یک بلدرچین نر مناسب میباشد.
در قفس های سیستم آپارتمانی، جهت جمع آوری فضولات، قسمت تحتانی هر قفس با کف فلزی
پوشانده میشود، فضولات جمع شده یا بصورت اتوماتیک و یا بصورت دستی تخلیه و پاک‌سازی میشود.
در قفس‌های کالیفرنیایی، مدفوع مستقیما به کف سالن ریخته و در آنجا جمع میشود فضولات تولید
شده به صورت مستمرتخلیه میشود.
تولیدمثل بلدرچین :
جهت اینکار غالبا از دستگاههای جوجه‌کشی استفاده میشود، البته بلدرچین در کوتاه‌مدت به بلوغ
جنسی میرسد. جنس ماده در 42 روزگی شروع به تخم گذاری و در بلدرچین نر از36 روزگی تولید اسپرم
می‌کند و اگر بازاء 3 – 2 ماده باید یک نر در نظر گرفته شود شانس نطفه‌دار بودن تخمها افزایش می‌یابد.
جهت تکثیر و تولید مثل از بلدرچین مادر و تخم های بدست آمده از آن نیز میتوان بهره جست.
بلدرچین های مادر در روزهای 56- 60 به اوج تخمگذاری خود میرسد و در صورت افزایش مدت زمان
روشنایی از فروردین لغایت شهریور 100- 50 تخم می‌گذارند پس از این مدت وارد تولک 5/1 ماهه میشوند.
در پرورش مدرن و در شرایط صنعتی در طول سال از یک قطعه بلدرچین 300 – 250 تخم برداشت میشود.
شرایط ایده‌ال نوردهی و ایجاد روشنایی در سا لن 18 – 14 ساعت در روز میباشد. در انتخاب تخمها
جهت استفاده در جوجه‌کشی باید به نکاتی همچون پاکیزگی، سالم بودن و وزن تخمها توجه نمود. اگر
مجبور به ذخیره تخمهای بدست آمده از مادران مولد باشیم باید در شرایط مناسب یعنی در دمای
18 – 16 درجه سانتی گراد و رطوبت 80 – 75% نگهداری کرد . اگر تعداد تخم تولید شده کمتر از ظرفیت
ماشین جوجه‌کشی باشد می‌توانیم تخم های بدست آمده را تا 15 – 10 روز در شرایط محیطی فوق الذکر
ذخیره و نگهداری نمائیم.
تغذیه بلدرچین:
جوجه بلدرچین سریع رشد می‌کند به همین منظور در جیره مراحل اولیه پرورشی باید 28 – 25% پروتئین
داشته باشد، سه هفته اول از جیره شروع یا پیش دانه استفاده میشود در این دوره نیاز 3000- 2600
کیلو کالری انرژی میباشد معمولا در 3 هفته اول پرورش از جیره غذایی پر انرژی با میزان پروتئین بالای
جوجه بوقلمون استفاده میکنند.
پیشگیری و کنترل :
بلدرچین در مقابل بیماری‌ها در مقایسه با سایر پرندگان زیاد حساس نمی باشد. ولی احتیاطات لازم
از نظر کنترل و پیشگیری را بایستی مدنظر داشت.
در شترمرغ نیز مانند سایر دامها، تغذیه حدود 80-70 % هزینة پرورش را در بر می گیرد که البته با توجه به
قابلیتهای بالای شترمرغ در استفاده از غذاهای فقیر و متنوع می توان تا حد زیادی از این هزینه ها را جبران
کرد.با وجود گذشت بیش از یک قرن از پرورش شترمرغ اهلی هنوز اطلاعات چندان دقیقی از نیازهای غذایی
این پرنده در دسترس نمی باشد...
خوراک به موادی گفته می شود که پس از خورده شدن توسط حیوان هضم، جذب و مورد استفاده قرار گیرند و همچنین آن بخش از غذا را که توسط حیوان مورد استفاده قرار می گیرد مواد مغذی
می گویند.
در شترمرغ نیز مانند سایر دامها، تغذیه حدود 80-70 % هزینة پرورش را در بر می گیرد که البته با توجه به
قابلیتهای بالای شترمرغ در استفاده از غذاهای فقیر و متنوع می توان تا حد زیادی از این هزینه ها را جبران
کرد.با وجود گذشت بیش از یک قرن از پرورش شترمرغ اهلی هنوز اطلاعات چندان دقیقی از نیازهای غذایی
این پرنده در دسترس نمی باشد.
شترمرغ ها بطور کامل علفخوار نیستند و در حیات وحش بخشی از خوراک آنها را حشرات، پستانداران
کوچک مارمولکها و حتی گاهی تخم پرندگان تشکیل می دهند. شترمرغ ها قابلیت زندگی در مراتع فقیر
را دارند و می توانند به راحتی در مکانهایی که گاو و حتی گوسفند قادر به زندگی نیستند، خوراک مورد
نیاز خود را تهیه نمایند.
مطالعات انجام گرفته بر روی شترمرغ ها نشان می دهد که آنها قادرند حجم بالایی از الیاف خام را گوارش
نمایند.
مسیر حرکت غذای مصرفی در شترمرغ ها بدین صورت است که خوراک ابتدا از مری به پیش معده رفته
و گوارش اولیه بوسیله شیره معدی انجام می گیرد، سپس این خوراک از یک منفذ بزرگ وارد معده
ماهیچه ای (سنگدان) می گردد و در آنجا غذا با کمک سنگریزه ها به قطعات کوچکتر خرد می گردد
(مشابه عمل دندان در سایر جانوران) سپس غذا وارد روده کوچک شده و با اضافه شدن ترشحات
روده ای خصوصاً لوزالمعده، مواد مغذی جذب می گردند.
همچنین فعالیتهای تخمیری که توسط باکتریها و در روده کور و بزرگ انجام می گیرد شترمرغ را قادر
می نماید که از مقادیر بالای فیبر در غذا استفاده نماید.
در حقیقت وقتی ما در مورد تغذیه شترمرغ صحبت می کنیم، از تغذیه یک حیوان با آناتومی منحصر به فرد
و در نتیجه توانایی هایی خاص صحبت می نماییم. از آنجا که شترمرغ بزرگترین پرندة روی زمین است این
اندازه بزرگ بر روی قابلیت سازش پذیری آن با آب و هوای منطقه تاثیر بسیار زیادی می گذارد. همچنین این
جثه بزرگ مشخص کنندة یک ضریب رشد سریع در زندگی او می باشد. تخمیر خوراک خورده شده در این
پرنده در روده بزرگ صورت می گیرد نه چینه دان (شترمرغ چینه دان ندارد) و احتمالاً دمای بالای موجود
در حفره بدن به تخمیر اولیه و نیز جذب اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه در فرآیند preventi calus
کمک می کند.
سنگدان ماهیچه قوی این پرنده دارای لایه داخلی نرم بوده و برای سایش دانه های بسیار سخت
مناسب نیست اما در مورد کاهش سختی فیبر کار آمد می باشد.
بزرگترین قسمت روده، روده کور rectocolom بالایی هستند که دارای حفره های بزرگ و گسترده ای
برای تخمیر می باشند و این امر باعث می گردند که شترمرغ سلولز را با همان کیفیت نشخوار کنندگان
هضم و گوارش نماید. علاوه بر اینها استفاده از خوراک با فرمولاسیون ویژه و کنترل شده و به اصطلاح
بالانس و همچنین کاشت مواد مورد مصرف در جیره این حیوان می تواند تا حدود زیادی در کاهش
هزینه های تغذیه موثر باشد.
ضریب تبدیل غذائی در شترمرغها
آنچه در مورد تغذیه شترمرغها مهم است این موضوع است که شترمرغ ها توانایی ژنتیکی دارند که آنها
را قادر می سازد با بکارگیری سطح کمی از خوراک مصرفی به ماکزیمم حد رشد خود در طول مراحل
گوناگون زندگی دست یابند.
بطور خلاصه شترمرغ ها ضریب تبدیل غذایی خوبی دارند، خصوصاً تا سن 6 ماهگی که همه تاکید بایستی
در بدست آوردن حداکثر FCR در این مرحله باشد. در سن شش ماهگی کمترین وزنی که پیشنهاد
می گردد حدود 70 کیلوگرم است و بایستی توجه داشت که پس از این سن کاهش چشمگیری در
FCR رخ خواهد داد.
نمودار فوق براساس مصرف جیره های بالانس شده بدست آمده که این امر اهمیت بهره گیری از
یک کارشناس دامپروری متخصص در امر تغذیه را به خوبی نمایان می سازد.
رخ عوامل موثر بر جریان های تغذیه ای عبارت اند از:
1 ) بکارگیری یا عدم بکارگیری کارشناس دامپروری متخصص در امر تغذیه
2 ) سن بازار دهی پرندگان کشتاری
3 ) سن و ترکیب گله مادر
4 ) نوع آب و هوای منطقه
5 ) عوامل مدیریتی و نوع مدیریت اعمالی در مزرعه
6 ) قابل دسترس بودن مواد مورد نیاز
7 ) قیمت مواد اولیه در دوره های مختلف تغذیه
8 ) کیفیت مواد اولیه مورد استفاده
باید توجه داشت که حتی ترکیبات خاک منطقه و مواد خوراکی که احتمال دارد به طور اتفاقی و خارج از
برنامه توسط پرنده مصرف گردند می توانند تا حدودی در اعمال یک برنامه تغذیه ای موفق دخیل باشند.
ترکیبات خوراک در شترمرغ
به طور کلی دو ترکیب مختلف را می توان در تغذیه شترمرغ عنوان نمود:
1 ) قسمت علوفه ای مانند: یونجه و شبدر که در سنین مختلف از 60-10 % جیره را شامل می گردد.
2 ) قسمت کنسانتره مرکب از موادی نظیر: گندم، جو، ذرت، سویا، کنجاله ها، سبوس، مواد معدنی و
ویتامینه و موادی از این قبیل که در سنین گوناگون 90 -40% کل جیره غذایی را تشکیل می دهد و
در حقیقت قسمت مغذی جیره به شمار می رود.
بایستی بدین نکته توجه داشت که هر گونه صرفه جویی در تهیه مواد خوراکی با کیفیت می تواند ضررهای
غیرقابل جبرانی را به پرندگان وارد وارد آورد، لذا پیشنهاد می گردد که جهت تغذیه از مواد اولیه مرغوب و با
کیفیت بالا استفاده گردد.
نحوه تنظیم فرمولهای غذائی
جهت دستیابی به حداکثر راندمان تولید و افزایش بهره وری و همچنین کاهش هزینه های خوراک و
تغذیه که قسمت اعظم هزینه های پرورشی را شامل شده و تاثیر مستقیم بر میزان سودآوری یک مزرعه
را دارند، استفاده از یک کارشناس مجرب و کار آزموده که آشنایی کامل و کافی به فیزیولوژی تغذیه پرنده
داشته و همچنین با ترکیبات مواد غذایی مختلف به خوبی آشنا می باشد اجتناب ناپذیر به نظر می رسد.
همچنین از آنجا که نوع تغذیه تعیین کنندة کیفیت نهایی محصول و کیفیت تعیین کنندة قیمت و در نهایت
میزان سود آوری می باشد لذا اهمیت استفاده از جیره های غذایی بالانس شده به خوبی آشکار می گردد.
ذکر این نکته ضروری است که در هنگام تنظیم یک فرمول غذایی باید به فاکتورهای گوناگونی توجه داشت
و با مد نظر قرار دادن مجموعه ای از عوامل اقدام به تهیه جیره مناسب نمود. به طور مثال یک جیره با
کیفیت در مولدها، جیره ای است که علاوه بر افزایش کمیت و کیفیت تولید فرصت کافی جهت جبران
و تجدید مواد معدنی و ویتامینه و ... را برای هر پرنده به وجود آورد و فشار ناشی از تولید به بدن پرنده
را خنثی نماید و در جوجه ها جیره ای که بتواند حداکثر بازدهی را در رشد و وزن گیری پرنده داشته باشد،
جیره ای مناسب و کار آمد خواهد بود.
باید توجه داشت که در تهیه خوراک پرنده علاوه بر مواد پایه شامل ذرت و سویا و گندم و جو و ... استفاده
از مواد اصلی یا اجزاء ثابت جیره نیز بسیار حائز اهمیت است. مواد ثابت جیره می توانند موادی مانند
مکملهای معدنی و ویتامینه، نمک و موادی از این قبیل باشد.
معمولترین پرسشی که ذهن یک مزرعه دار را به خود مشغول می کند این است که آیا خرید خوراک
آماده به صرفه تر است یا ترکیب و تهیه آن در مزرعه؟
پاسخ به این پرسش تابع عواملی گوناگونی است به طور مثال اگر یک مزرعه دارای شرایط زیر باشد
بهتر آن است که عمل تهیه خوراک به طور مستقل در مزرعه انجام گیرد:
1 ) داشتن زمین کافی جهت کشت مواد اولیه به میزان قابل توجه و یا داشتن زمین جهت جایگزینی
محصول (یعنی کشت محصولی که به طور مستقیم در تهیه خوراک پرنده مصرف ندارد اما با فروش
قسمتی از آن می توان مواد اولیه مورد نیاز را تهیه کرد و بدین طریق حداکثر بهره برداری را از زمین های
تحت مالکیت داشت. )
2 ) داشتن کارشناس دامپرور مجرب جهت تهیه فرمول غذایی مناسب
3 ) داشتن امکانات لازم جهت میکس خوراک (آسیاب و میکسر)
اما اگر مزرعه ای فاقد امکانات مذکور باشد عاقلانه ترین راه ممکن تهیه خوراک آماده از کارخانجات معتبر
خوراک سازی است که به صحت گفته ها و عملکردشان اطمینان کامل دارید.
محل استقرار دانخوری و آبخوریها
بهتر آن است که دانخوری و آبخوریها با فاصله نسبتاٌ زیادی از یکدیگر نصب گردند که این امر از مخلوط
شدن دان و آب با یکدیگر جلوگیری کرده و شرایط بهتری را برای پرنده فراهم می آورد.
میزان مصرف خوراک و نوبتهای غذادهی
میزان خوراک مصرفی شترمرغها در سنین گوناگون بسیار متفاوت بوده بطوریکه از 200-120 گرم در
یکماهگی آغاز و تا 5/2 کیلوگرم در روز خواهد بود اما بطور معمول خوراک مصرفی به ازاء هر شترمرغ بالغ
معادل 5/2 -2 کیلوگرم در روز می باشد که البته این میزان می تواند بسته به فصل، نوع آب و هوای منطقه،
نوع فرمولاسیون خوراک متغیر باشد.
باید توجه داشت که هر گونه تغییراتی که سر خود و بدون پایه علمی در نوع فرمولاسیون خوراک و یا میزان
خوراک مصرفی اعمال گردد می تواند پیامدهای منفی را در پی داشته باشد.
به طور مثال اگر بدون توجه به فتوتیپ پرنده اقدام به تغییر فرمول خوراک و یا میزان آن نماییم این تغییرات
می تواند باعث لاغری و ضعف بیش از حد پرنده شود که در نتیجه جفتگیری و تولید رو به کاهش گذاشته و
نهایتاً متوقف خواهد شد و یا اینکه باعث چاقی بیش از حد و عمدتاً تجمع چربی در اطراف دستگاههای
تناسلی نر و ماده گردد که در این صورت نیز شاهد تاثیرات منفی بر روی تخمگذاری و نطفه داری آنها
خواهیم بود.
میزان خوراک مصرفی پرنده باید در دو یا سه نوبت در اختیار جانور قرار گیرد زیرا این عمل هم از فساد و
تغییرات شیمیائی و فیزیکی غذا در طول روز جلوگیری کرده و هم به پرنده فرصت هضم و جذب بهتر را
خواهد داد. لذا بهتر آن است که خوراک دهی به پرنده حداقل در دو نوبت انجام گیرد.
مشخصات آب مصرفی
آب آشامیدنی که در اختیار پرنده قرار می گیرد و بایستی کاملاً تمیز و عاری از هر گونه آلودگی باشد.
ضمن اینکه بایستی توجه داشت که سختی آن یا E.C از حد مجاز مورد مصرف در طیور فراتر نباشد.
بطور کلی هر شترمرغ دارای مصرفی آبی معادل 12-9 لیتر در روز می باشد که البته این میزان بر اساس
آب و هوا و نوع جیره مصرفی متفاوت خواهد بود بطوریکه در فصول سرد سال و یا در هنگام استفاده از
علوفه های تازه و آب دار میزان آب مصرفی کم و بالعکس در فصول گرم سال و یا در صورت استفاده از
جیره خشک میزان آب مورد نیاز بیشتر خواهد بود. اگر پرورش شترمرغ در مناطقی انجام می گیرد که
امکان تهیه آب سالم به سختی وجود دارد و یا سختی آب دارای استانداردهای لازم نیست می توان با
نصب دستگاههای سختی گیر و ضدعفونی کنندة آب تا حدی این مشکلات را برطرف نمود.ز آنجا که آب
یکی از مواد بسیار مهم در رشد و سلامتی پرندگان به شمار می رود لذا اهمیت استفاده از منابع آبی
سالم بسیار اهمیت خواهد داشت.
در مرغ اندام های تولید مثل به دو بخش تخمدان و اویداکت تقسیم می شود .در مرغ فقط تخمدان چپ و اویداکت فعال است اگر چه تخمدان راست در دوران جنینی وجود دارد در دوران رشد تحلیل می رود و در پرنده بالغ آثار و بقای آن وجود دارد .
تخمدان مرغ در جلوی کلیه ها قرار دارد و محکم به دیواره حفره شکمی چسبیده است. تخمدان گرچه در جوجه هچ شده خیلی کوچک به نظر می رسد اما بعدا به طور کامل رشد می کند و بزرگ می شود.
تخمدان حاوی ۱۳ تا ۱۴ هزار اجسام گرد با رنگ متمایل به زرد به نام Ova است . هر Ova به طور مجزا به عنوان یک سلول انفرادی توسط غشای زرده احاطه شده است. هر Ova را که شامل اووم و زرده است سلول های فولیکولی احاطه کده و فولیکول را تشکیل داده اند. فولیکول ها با رنگ های خونی فراوانی که در سطح آن کشیده شده تغذیه و رشد می کنند .زمانی که اووم در حال رشد است زرده نیز به آن اضافه می شود و در ده روز اندازه زرده به حدود ۳۱% وزن یک تخم مرغ معمولی می رسد.
زمان هچ جوجه ها دارای هزاران تخم بالقوه اند که هر کدام از نظر تئوری می توانند تخم گذاری شوند اما شبیه اوویست پستانداران بیشتر آنها هرگز رشد نمی کنند و به آستانه تخم گذاری نمی رسند لازم است بدانیم بعد از هچ جوجه هیچ تخم جدیدی به آن اضافه نمی شود .
اندازه فولیکول های حاوی تخم ها بسیار متفاوت است و از خیلی کوچک تا نرمال یعنی به اندازه زرده یک تخم مرغ که آماده رها سازی به داخل اویداکت است می رسند.
تخمک گذاری
آزاد شدن زرده از تخمدان به ایداکت را تخمک گذاری می گویند .اووم که درون ساک فولیکول است از محل یک ساختار خطی به نام استیگما پاره می شود در این بخش از ساک یا فولیکول رگ های خونی تغذیه کننده وجود ندارد .
آزاد سازی هر تخمک ۳۰ تا ۷۵ دقیقه بعد از تخم گذاری قبلی مرغ انجام می گیرد سیستم کنترل زمان در روز اول اولاسیون کاملا شناخته شده نیست به هر حال در این رابطه سیستم عصبی و هورمون ها فاکتور های تاثیر گذار مهمی هستند .
پس از آن که زرده رشد و به اندازه مطلوب رسید خود زرده عاملی در تخمدان خواهد بود برای تحریک آزاد سازی هورمون LH . وجود این هورمون در جریان خون منجر به پارگی فولیکول و نهایتا آزاد سازی تخمک به درون اویداکت می شود.
تخمک زمانی که درون تخمدان است ابتدا به حالت ائوگونیوم اولیه است . ائوگونیوم به اووسیت اولیه با هسته کوچک و مقدار محدود سیتوپلاسم و زرده حجیم تبدیل می شود .قبل از خروج تخمک از تخمدان اولین تقسیم میوزی انجام می شود که نتیجه آن ایجاد گویچه قطبی و ائوسیت ثانویه است. ائوسیت ثانویه بعد از خروج از تخمدان به حفره عمومی بدن و سپس توسط بخش اول اویداکت یا اینفاندیبولوم جذب می شود و تقسیم میوزی دوم با نفوذ اسپرم صورت می گیرد.
در اغلب پرندگان در حین لقاح تعداد زیادی اسپرم به داخل تخمک نفوذ می کند ولی فقط یکی از آن ها با سلول تخمک لقاح می کند و سلول تخم تشکیل می شود.
مابقی اسپرم ها به منطقه زرده وارد می شوند و پایین و اطراف سلول تخم جا می گیرند و تا مرحله بلستولاسیون در آن جا می مانند. نفوذ اسپرم ها به زرده باعث آزاد شدن آنزیم ها در منطقه سر یعنی اکروزم اسپرم و در نتیجه تخریب منطقه زرده زیر نطفه می شود. به همین دلیل حفره ای تشکیل می شود که بلاستوسل کاذبی ایجاد می کند پس از آن تقسیم سلولی در نطفه یا سلول تخم اتفاق می افتد.
مجرای تخم بر
دومین بخش دستگاه تولید مثل مرغ اویداکت است که شامل یک لوله پرپیچ و خم است و زمانی که به طور کامل رشد می کند طول آن به ۲۵ تا ۲۷ اینچ می رسد.
اویداکت به ۵ بخش تقسیم می شود که شامل اینفاندیبولوم یا ماگنوم استیموس غده پوسته ساز واژن است.
اولین بخش اویداکت اینفاندیولوم است که ۳ تا ۴ اینچ طول دارد و اووم آزاد شده از تخمدان را جذب می کند .اووم یا زرده ۱۵ تا ۱۸ دقیقه در اینفاندیوبولوم می ماند . اینفاندیبولوم منبع ذخیره اسپرماتوزوآ یا سلول های جنسی نر است . بنابراین عمل بارورسازی تخمک یا لقاح در آن جا صورت می گیرد.
قطع انگشت (ناخن)
قطع انگشت یا سیخک پا برای جلوگیری از نزاع در گله و در نتیجه زخمی شدن آن ها و در پیب آن پدیده کانیبالیسم انجام می شود. بنابراین به طور غیر مستقیم از کاهش تولید و در نتیجه زخمی شدن مرغ جلوگیری می شود. قطع انگشت پرنده ها باید در سن یک روزگی انجام گیرد. ناخن جوجه ها از محل بند خارجی قطع می شود و از هر پا نوک سه انگشت قطع می شود. همچنین این عمل باعث جلوگیری از اتلاف مواد خوراکی نیز می شود.
جلوگیری از اشاعه ی بیماری ها و عفونت ها
مرغدار پس از ئضد عفونیب نمودن سالن ها و مسدود کردن راه ورود بیماری باید سعی کنید شرایط بهداشتی محیط مرغداری را به مدت طولانی حفظ کند. از آنجایی که راه های آلودگی ورود عوامل بیماری زا زیاد هستند ضروری است تا مرغدار راه های جلوگیری از آن را بشناسد.در ذیل برخی از این شیوه ها شرح داده می شوند.
۱٫در پرورش مرغ با روش بستر مدفوع محل مناسبی برای رشد و تکثیر باکتری ها و انگل هاست. پولت ها و مرغ های تخم گذار به طور دائم بستر را به هم زده و ب ه آن نوک می زنند در این حالت امکان آلودگی افزایش می یابد .
۲٫ آبخوری ها و به ویژه نوع کانالی آن که در روش های پرورش قفس استفاده می شود اگر به مدفوع آغشته شود می تواند یکی از منابع آلودگی به شمار رود.
۳٫ یکی دیگر از راه های شیوع عفونت برخورد مستقیم مرغ های بیمار با مرغ های سالم است.
۴٫ زمانی که سالن ها به اندازه ی کافی از یکدیگر فاصله ندارند تبادل هوای محیط می تواند یکی از راه های شیوع بیماری باشد.
۵ ناقلان سالم (یعنی پرندگانی که از خطر بیماری گذشته اند ولی عوامل بیماری زا را با خود دارند.) هر چند بیمار نیستند ولی قادرند عامل بیماری را به مرغ های سالم منتقل نمایند.
۶ حشرات بیماری را از محیط آلوده یا مرغ های بیمار به محیط یا مرغ های سالم منتقل می کنند .
۷ میکروب ها با عوامل مختلف از قبیل انسان ها حیوانات پرنده های وحشی کیسه های دان وسایل و تجهیزات مرغداری شانه و کارتن های حمل تخم مرغ قفس های حمل ئو نقل کامیون حمل جوجه و مرغ و جز این ها منتقل می شوند .
۸ ورود جوجه ها یا پولت های آلوده به یک مرغداری می تواند تمام محیط مرغداری را آلوده نماید.
قرنطینه و کنمترل بیماری ها
گله سالم منبع درآمد خوبی است و گله بیمار باعث ضرر و زیان اقتصادی می گردد .امروزه خسارت های فراوانی در اثر تلفات یا افزایش هزینه های درمانی به مرغداران وارد می شود. فقط تلفات و افزایش هزینه درمانی نیست که درآمد مرغداری را کاهش می دهد بلکه کاهش تولید تخم مرغ و رشد جوجه ها نیز در این رابطه بسیار موثرند بنابراین از تلفات به طور کامل در مرغداری ها نمی توان جلوگیری کرد ولی میزان آن را تا حدود زیادی می توان پایین آورد .کاهش میزان تلفات با به کار گیری کاربرد برنامه های دقیق بهداشتی قرنطینه واکسیناسیون پیشگیری از امراض و کنترل انگل ها به خوبی امکان پذیر است.
نقش مدیریت در کنترل بیماری
در پیشگیری از بیماری خود مرغدار بزرگترین نقش را دارد . در این زمینه نه تنها می تواند جلوی ورود بیماری به مرغداری را بگییرد بلکه قادر است بهخ طور مکرر عملیاتی برای بهبود شرایط بهداشتی اعمال نماید . دستور العمل هایی که مرغدار به طوور حتم باید رعایت نماید ساده ولی متعدد است
تخم های بی نطفه :علت، نسبت بین مرغ وخروس مناسب نبوده است ،هوای مرغدان مرغ مادر مناسب نبوده است ،خروس پیر ، مرغ پیر،تخم مرغ کهنه ،درجه حرارت بد انبار نگهداری تخم
جنین مرده :علت ،میزان نبودن درجه حرارت دستگاه ،کافی نبودن چرخش ،تهویه نامناسب ،بیماری اسهال سفید مرغ مادر،کمبود غذایی مرغ مادر ،شوک سرما وگرما به تخم نطفه دار
حبس شدن جوجه در تخم مرغ : علت ،کافی نبودن چرخش ،میزان نبودن حرارت دستگاه
جوجه های نوک زده ولی بیرون نیامده :علت ،شوک حرارتی ،کافی نبودن رطوبت وحرارت
چسبندگی جوجه به پوست :علت ،کاهش رطوبت بویژه در روزهای آخر
جوجه آلوده به محتویات تخم می باشد:علت،رطوبت بالای دستگاه
دیر متولد شدن :علت،تخم مرغ کهنه ،پایین بودن دمای ماشین
جوجه های کوچک :علت ،تخم مرغ ریز ،رطوبت کم ،دمای بالا
جوجه های فلج :علت ،دمای متغیر دستگاه
جوجه های بابدن نرم وبزرگ :علت،دمای پایین ،تهویه بد
